पवन ऊर्जा

परिचय

पवन ऊर्जा तंत्रज्ञान हे एक परिपक्व तंत्रज्ञान आहे आणि सर्वात आशादायक अक्षय ऊर्जा तंत्रज्ञान आहे. इतर नवीकरणीय तंत्रज्ञानाच्या तुलनेत पवन ऊर्जा तंत्रज्ञान कमी खर्चिक मानले जाऊ शकते. पर्यावरणाच्या दृष्टीनेही हा ऊर्जेचा स्वच्छ स्रोत आहे. भारतीय ऊर्जा क्षेत्रातही पवन ऊर्जा प्रस्थापित झाली आहे.

पवन ऊर्जा ही पृथ्वीच्या पृष्ठभागाच्या तापामुळे आणि पृथ्वीच्या परिभ्रमणामुळे निर्माण होणारी ऊर्जा आहे. पृथ्वीच्या वेगवेगळ्या भागांच्या असमान गरमीमुळे हवेच्या दाबात फरक पडतो, ज्यामुळे हवा उच्च-दाबाच्या प्रदेशातून कमी दाबाच्या प्रदेशात वाहते. या घटनेला 'वारा' असे म्हणतात. वाऱ्यामध्ये प्रचंड ऊर्जा असते आणि त्याचा वापर मोठ्या प्रमाणावर वीज निर्मितीसाठी केला जातो.

वस्तुनिष्ठ

पवन ऊर्जा प्रकल्पाच्या विकासासाठी जागेची व्यवहार्यता घोषित करण्यासाठी संबंधित ठिकाणच्या वाऱ्याचा वेग, वाऱ्याची दिशा पवन ऊर्जा घनता इत्यादींचा अभ्यास करण्यासाठी वाऱ्याची योग्य जागा निवडणे हा पवन संसाधन मूल्यांकन (WRA) कार्यक्रमाचा मुख्य उद्देश आहे.

जागेच्या व्यवहार्यता घोषणा निकष -

1. MNRE/NIWE च्या जागेच्या व्यवहार्यता घोषणेच्या निकषानुसार, "50M उंचीवर वार्षिक सरासरी पवन उर्जा घनता (WPD) 200W/M2 असल्याचे आढळल्यास, केवळ पवन ऊर्जा प्रकल्प विकासासाठी जागा घोषित केली जाईल".
2. MNRE च्या परिपत्रकानुसार F.No.51/55/2011-WE dtd.01/08/2011 ने जाहीर केले आहे की पवन उर्जा प्रकल्पाच्या विकासाशी संबंधित पवन उर्जा निकषांसाठी कोणतेही निर्बंध सोडले जाणार नाहीत.

पवन संसाधन मोजमाप मूलत: समाविष्टीत आहे -

1. पवन संसाधन मूल्यमापन अभ्यास 50 मीटर उंचीच्या ट्यूबलर मास्टचा वापर करून एनीमोमीटर आणि पवन वेन अनुक्रमे 50 आणि 30 मीटर उंची वर निश्चित करून केला जातो.
2. पवन संसाधन मूल्यमापन अभ्यास 80 मीटर उंचीच्या ट्यूबलर मास्टचा वापर करून एनीमोमीटर 80, 78.5,50 आणि 20 मीटर आणि पवन वेन्स अनुक्रमे 78.5,50 मीटर उंची वर फिक्सिंगद्वारे केले जातात.
3. 100, 80, 50 आणि 20 मीटरवर एनीमोमीटर, 98,78 आणि 48 मीटर, दाब संवेदक आणि तापमान संवेदक 80, 10 मीटर येथे अॅनिमोमीटर निश्चित करून 100 मीटर उंचीच्या जाळीच्या मास्टचा वापर करून अनुक्रमे पवन संसाधन मूल्यांकन अभ्यास केला जातो.
4. डेटा लॉगर: हे एक संक्षिप्त विद्युत उपकरण आहे ज्यामध्ये रचना केलेल्या नमुना आणि रेकॉर्डिंग इंटरव्हल्ससह विविध पॅरामीटर्स नोंद आणि संग्रहित करण्याची तरतूद आहे. पर्यावरण आणि तोडफोडीपासून संरक्षण करण्यासाठी ते गंज नसलेल्या, पाणी घट्ट आणि लॉक करण्यायोग्य बंदिस्तात बसवले आहे. हे बॅटरी पॉवरद्वारे चालवले जाते.

WRA कार्यक्रमाची यशोगाथा -

महाराष्ट्रात 31 मार्च 2016 पर्यंत पवन संसाधन मूल्यांकन कार्यक्रमाच्या व्यापक आणि कठोर अंमलबजावणीमुळे, 9400 मेगावॅट क्षमतेसह 51 जागा विकासासाठी व्यवहार्य असल्याचे आढळले. यापैकी 4661.910 मेगावॅट क्षमतेचे पवन ऊर्जा प्रकल्प 31 मार्च 2016 पर्यंत राज्यात 46 MNRE घोषित आणि खाजगीरित्या आढळलेल्या ठिकाणी स्थापन करण्यात आले आहेत.

राज्यातील विविध उघड झालेल्या प्रदेशांमध्ये 34 स्थळांवर पवन संसाधन मूल्यांकन प्रगतीपथावर आहे. 34 जागेवर, 1 जागेवर 50 मीटर उंचीचे ट्यूबलर मास्ट स्थापित केले आहेत, 80 मीटर उंचीचे ट्यूबलर मास्ट स्थापित केले आहेत आणि 22 जागेवर, 11 जागेवर 100 मीटर उंचीचे ट्यूबलर मास्ट स्थापित केले आहेत.

WRA कार्यक्रम प्रगतीपथावर आहे

राज्यातील विविध उघड झालेल्या प्रदेशांमध्ये 34 स्थळांवर पवन संसाधन मूल्यांकन प्रगतीपथावर आहे. 34 जागेवर, 1 जागेवर 50 मीटर उंचीचे ट्यूबलर मास्ट स्थापित केले आहेत, 80 मीटर उंचीचे ट्यूबलर मास्ट स्थापित केले आहेत आणि 22 साइट्सवर, 11 साइट्सवर 100 मीटर उंचीचे ट्यूबलर मास्ट स्थापित केले आहेत.

विंड मास्टच्या उत्पादक/पुरवठादाराची यादी -

डाउनलोड -

1. WRA जागा निवड आणि पद्धतीसाठी मार्गदर्शक तत्त्वे डाउनलोड करा (इंग्रजी 50.1 KB)
2. MNRE/NIWE द्वारे घोषित महाराष्ट्रातील पवनऊर्जा प्रकल्पांसाठी संभाव्य स्थळांची यादी डाउनलोड करा
3. SNA ला WRA स्टेशनच्या मंजुरीसाठी MNRE/NIWE प्रक्रिया (इंग्रजी 62.81 KB)
4. महाराष्ट्रात स्थापित WRA स्थानकांची यादी इंग्रजी 105.44 KB)

संदर्भ संकेतस्थळे -

1. NIWE राष्ट्रीय पवन ऊर्जा संस्था - http://niwe.res.in/
2. MNRE - नवीन आणि नवीकरणीय ऊर्जा मंत्रालय - http://www.mnre.gov.in/
3. एमईआरसी-महाराष्ट्र वीज नियामक आयोग - http://www.mercindia.org.in/
4. CERC – केंद्रीय विद्युत नियामक आयोग - http://www.cercind.gov.in/
5. MoP - ऊर्जा मंत्रालय, भारत सरकार - http://www.powermin.nic.in/
6. पवन ऊर्जा भारत - http://www.windpowerindia.com
7. भारत पवन टर्बाइन उत्पादक संघटना - http://www.indianwindpower.com/
8. एकत्रित एनर्जी कन्सल्टंट्स लिमिटेड - http://www.cecl.in/